7 điều khác biệt giữa bệnh Chikungunya và sốt xuất huyết

Bệnh Chikungunya là một bệnh truyền nhiễm do virus Chikungunya gây ra. Bệnh không lây trực tiếp từ người sang người mà lây truyền qua trung gian là qua vết đốt của muỗi Aedes (thường là Aedes Aegypti – loại muỗi vằn truyền bệnh sốt xuất huyết). Loại muỗi này chủ yếu đốt vào ban ngày và có thể đạt đỉnh điểm hoạt động vào sáng sớm và chiều muộn (hay còn gọi là lúc tranh tối tranh sáng).

Biểu hiện bệnh Chikungunya

Triệu chứng điển hình với sốt, nhức mỏi cơ và đau khớp. Sốt khởi phát đột ngột trên 38,5 độ C, có thể kèm theo phát ban. Bệnh gây ra các triệu chứng tương tự như viêm khớp (đau và sưng ở khớp), thường ở nhiều khớp. Đau khớp thường gây suy nhược và thường kéo dài vài ngày hoặc lâu hơn.

Ngoài ra còn thường khiến cơ bắp người bệnh bị đau mỏi và nhức đầu. Các triệu chứng phổ biến khác bao gồm: Cứng khớp, đau đầu, mệt mỏi ....

Các triệu chứng của bệnh Chikungunia xuất hiện từ 4 đến 8 ngày (dao động từ 2 đến 12 ngày) sau khi bị muỗi nhiễm bệnh đốt. Hầu hết các triệu chứng thường tự khỏi trong vòng từ 2 đến 7 ngày. Nhưng với một số trường hợp khác, đặc biệt là người cao tuổi thì có thể bị đau, cứng khớp kéo dài hàng tuần đến hàng tháng sau khi khỏi bệnh.

Sự khác biệt giữa bệnh Chikungunya và sốt xuất huyết

Việc phân biệt giữa 2 bệnh truyền nhiễm này có vai trò quan trọng trong việc tiên lượng, theo dõi, chăm sóc và điều trị.

1. Tỷ lệ người nhiễm virus sẽ bị bệnh: Trong trường hợp của Chikungunya, khoảng 75% những người nhiễm virus sẽ bị bệnh. Trong trường hợp sốt xuất huyết, khoảng 25% số người nhiễm virus sẽ bị bệnh.

2. Thời gian ủ bệnh: Thời gian ủ bệnh của Chikungunya là từ 1 – 12 ngày và thời gian toàn phát thay đổi từ 1 – 2 tuần. Tuy nhiên, các dấu hiệu như đau khớp là xuất hiện trong một thời gian dài. Còn đối với sốt xuất huyết thì thời gian ủ bệnh là từ 3 – 7 ngày trong khi thời gian toàn phát kéo dài từ khoảng 4 – 7 ngày.

3. Triệu chứng ban đầu: Bệnh Chikungunya: Sốt, đau khớp, đau cơ, nhức đầu, viêm kết mạc, sợ ánh sáng, phát ban. Bệnh sốt xuất huyết: Sốt, đau khớp, phát ban, nhức đầu.

4. Đau khớp, đau cơ: Bệnh Chikungunya: Viêm đa khớp, đối xứng điển hình liên quan đến các khớp nhỏ hơn (ví dụ như bàn tay và bàn chân), với sưng. Đau là nhiều hơn vào buổi sáng. Bệnh sốt xuất huyết: Đau cơ nghiêm trọng của lưng dưới, cánh tay và chân. Đau khớp, đặc biệt là đầu gối và vai.

5. Vị trí phát ban: Chikungunya: Đỏ bừng mặt và thân. Phát ban lan rộng (50% trường hợp) trên thân và tay chân cũng có thể ảnh hưởng đến mặt, lòng bàn tay và bàn chân kèm theo ngứa. Sốt xuất huyết: Phát ban tay chân và mặt.

6. Về xét nghiệm: Chikungunya ít gây giảm tiểu cầu và không làm cô đặc máu, trong khi sốt xuất huyết thường gây giảm tiểu cầu nghiêm trọng và có thể dẫn đến cô đặc máu.

7. Về biến chứng: Chikungunya có thể gây biến chứng. Khoảng 5 - 10% trường hợp sẽ bị viêm khớp mạn tính. Hiếm khi biến chứng thần kinh. Trong khi sốt xuất huyết nặng có thể gây sốc, suy hô hấp, biến chứng xuất huyết và suy nội tạng. Số ca tử vong do mắc phải Chikungunya ít hơn 1% (khoảng 1 trên 1000). Số ca tử vong do sốt xuất huyết có thể thay đổi từ 1% đến khá cao ở mức 20%.

Để phòng bệnh Chikungunya Tổ chức Y tế thế giới WHO khuyến cáo:

- Vệ sinh môi trường sạch sẽ, chủ động thu gom, loại bỏ các vật dụng chứa nước tù đọng quanh khu vực sinh sống như chai lọ, chậu cây, vỏ lốp xe…; thường xuyên vệ sinh nơi chứa nước, chum vại để cắt đứt vòng đời sinh sản của muỗi.

Loại bỏ vùng nước đọng, vệ sinh quanh khu vực sống giúp ngăn chặn quá trình sinh sản của muỗi.

- Diệt muỗi nói chung, đặc biệt là muỗi ban ngày, diệt bằng phun hóa chất (chuyên trách y tế dự phòng). Diệt lăng quăng/bọ gậy tại hộ gia đình, các khu công cộng bằng cách thả cá vào dụng cụ chứa nước lớn; đậy kín bể nước mưa. Tránh muỗi đốt bằng cách ngủ màn, kể cả ban ngày. Có thể sử dụng các chất xua đuổi muỗi tự nhiên như tinh dầu tràm, tinh dầu sả, tinh dầu khuynh diệp, hoặc các loại kem bôi da có chứa các thành phần tự nhiên.

- Vệ sinh cơ thể, cố gắng giữ cơ thể khô ráo, vì muỗi rất thích môi trường ẩm. Đối với những người thường xuyên ra mồ hôi, da thường xuyên ẩm thì phải thận trọng hơn bằng cách mặc áo dài tay, mặc quần dài nếu có thể.

- Tăng cường sức đề kháng của cơ thể bằng chế độ ăn uống khoa học, vệ sinh, thể dục thường xuyên, lao động phù hợp,… điều trị tích cực các bệnh nền. Khi bị sốt, cần đến ngay cơ sở y tế để được khám và tư vấn điều trị. Không tự ý điều trị tại nhà.

- Tiêm vaccin phòng bệnh. Vào cuối năm 2023, Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) đã phê duyệt một loại vaccin phòng ngừa bệnh Chikungunya có tên là IXCHIQ (vaccin sống giảm độc lực), tuy nhiên vaccin này chỉ được dùng cho người lớn có nguy cơ phơi nhiễm virus cao.

Bộ Y tế khuyến cáo: Người về từ các quốc gia, khu vực đang có sự gia tăng dịch bệnh Chikungunya: cần chủ động theo dõi sức khỏe trong vòng 12 ngày. Nếu có bất kỳ dấu hiệu bất thường về sức khỏe (như sốt cao đột ngột, đau khớp, nổi ban …) cần đến ngay cơ sở y tế để được khám, tư vấn và điều trị kịp thời. Người dân khi đi du lịch, công tác tại các vùng bệnh Chikungunya đang tăng cao, cần chủ động phòng ngừa tránh muỗi đốt; chủ động theo dõi sức khỏe và thông báo cho cơ quan y tế khi có triệu chứng giống Chikungunya.

Bs Dương Chí Lực

Bệnh viện Đa khoa Trung ương Quảng Nam